Nghị quyết về thu hút vốn đầu tư nước ngoài: Góc phân tích đa chiều

Kỷ nguyên mới trong thu hút FDI vào Việt Nam

Việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 50/NQ-TW về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030 sẽ mở ra một kỷ nguyên mới trong thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Việt Nam. Đây chính là điều mà nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã và đang chờ đợi...

Về Nghị quyết 50/NQ-TW, một doanh nghiệp ngoại quốc đã bày tỏ ý kiến đồng tình với những định hướng chiến lược quan trọng mà Việt Nam đã vạch ra trong thu hút FDI giai đoạn tới. “Đây là một tin tốt cho các nhà đầu tư nước ngoài chân chính đồng thời cũng là một tín hiệu tích cực, góp phần nâng cao chất lượng dòng vốn FDI vào Việt Nam", nhà đầu tư này nói.

Trong khi đó, ông Adam Sitkoff, Giám đốc điều hành Hiệp hội Doanh nghiệp Hoa Kỳ (AmCham) tại Hà Nội cũng cho rằng, Việt Nam đang trong quá trình hội nhập sâu rộng vào kinh tế thế giới, là “ngôi sao đang lên” nên rất cần thiết phải đặt ra các tiêu chí nhằm nâng cao chất lượng các dự án FDI.

“Chúng tôi đầu tư vào Việt Nam cũng luôn phải đáp ứng các tiêu chí khắt khe về công nghệ, vốn, lao động…, làm sao mang lại giá trị gia tăng cao hơn cho dự án tại Việt Nam”, ông Adam Sitkoff nói.

Theo Nghị quyết, phải sàng lọc kỹ dự án, chống chuyển giá ngay từ khâu thành lập, rồi không xem xét mở rộng, gia hạn hoạt động đối với những dự án sử dụng công nghệ lạc hậu, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, thâm dụng tài nguyên…

Quan trọng hơn, Nghị quyết đã chỉ rõ những ưu tiên chiến lược của Việt Nam trong thu hút FDI giai đoạn tới, đó là các dự án công nghệ cao, công nghệ của tương lai, các dự án của các tập đoàn lớn…

Có cùng quan điểm, ông Bùi Ngọc Tuấn, Phó Tổng Giám đốc Deloitte cho rằng, những định hướng, chính sách quan trọng được đề ra trong Nghị quyết 50/NQ-TW, như tập trung vào các dự án có hàm lượng công nghệ cao, không ảnh hưởng tới môi trường, ít tiêu hao các tài nguyên trong nước… sẽ góp phần quan trọng nâng cao chất lượng dòng vốn FDI.

Ở chiều ngược lại, ông Tuấn cũng cho rằng, cùng với việc ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới, Nghị quyết 50/NQ-TW nhấn mạnh việc ngoại trừ các lĩnh vực hạn chế đầu tư, cam kết đối xử bình đẳng, không phân biệt nhà đầu tư trong nước và nước ngoài, sẽ thúc đẩy hơn nữa đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.

Đây cũng chính là điều khiến nhiều nhà đầu tư nước ngoài tin tưởng, chờ đợi. Đõ cũng là lý do khiến họ cam kết tiếp tục đồng hành với Việt Nam trong quá trình phát triển. Họ đồng hành với Việt Nam để cùng mang tới một kỷ nguyên mới của dòng vốn FDI tại Việt Nam.

"Đãi" khối ngoại, thiệt khối nội

Chưa bao giờ, tình trạng đầu tư “chui”, “núp bóng” nóng như hiện nay, sau khi thương chiến Mỹ - Trung nổ ra và ngày càng leo thang. Nhiều doanh nghiệp, chủ yếu từ Trung Quốc tìm mọi cách "ẩn" vào doanh nghiệp Việt để xuất khẩu hàng qua Mỹ, nhằm né mức thuế cao mà Mỹ áp lên hàng hóa nước này khi xuất qua Mỹ. Biểu hiện rõ nhất là doanh số xuất khẩu của nhiều đơn vị trong nước bỗng dưng tăng đột biến. Đơn cử trong tháng 7 vừa rồi, Tổng cục Hải quan đã điều tra 6 công ty gỗ có sản lượng gỗ sản xuất và xuất khẩu tăng tại Hà Nội, Hưng Yên, Nam Định, Lạng Sơn và Phú Thọ. Đa số đều vi phạm về lập hồ sơ xin cấp C/O. Một số doanh nghiệpnhập ván bóc, bán thành phẩm từ Trung Quốc để sản xuất gỗ ván bóc xuất khẩu nhưng không khai báo trong hồ sơ xin cấp C/O.

Tương tự, tình trạng “vốn mỏng”, ẩn chứa nhiều nguy cơ đáng lo ngại ngày càng nhiều. Khảo sát của Phòng Thương mại - Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho thấy, tỷ lệ doanh nghiệp FDI có vốn dưới 5 tỷ đồng từ 29,6% năm 2015 đã tăng lên 37,7% năm 2018. Tại TP. HCM đã có những doanh nghiệp FDI vốn chỉ vài chục triệu đồng được cấp phép.

Ví dụ Công ty TNHH tư vấn J&P (Pháp, đăng ký vốn 3.000 USD), Công ty TNHH Learntalk Việt Nam (Philippines, vốn 3.000 USD), Công ty TNHH Streamy (Ireland, vốn 2.600 USD), Công ty TNHH Fairway (Mỹ, vốn 2.500 USD) và thấp nhất là Công ty TNHH Evocom (Pháp, vốn 2.200 USD)... VCCI cảnh báo, khi doanh nghiệp FDI siêu nhỏ vào Việt Nam càng nhiều, cơ hội để doanh nghiệp nhỏ Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu càng hẹp vì phải cạnh tranh với cả nhóm FDI “li ti” này. (dẫn nguồn thanhnien.vn)

Đặc biệt, nguy cơ chuyển giá đã từng được đề cập từ hơn 1 thập niên trước. Năm 2005, lần đầu tiên vấn đề chuyển giá đã được đặt nghi vấn khi Coca Cola Việt Nam sau 10 năm vào nước ta đều trong tình trạng thua lỗ triền miên dù doanh thu tăng đều.

Năm 2012, cơ quan quản lý thuế công bố tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp này lỗ lũy kế lên đến 3.768 tỷ đồng, trong khi vốn đầu tư ban đầu là 2.950 tỉ đồng. Thế nhưng, Coca Cola tiếp tục kéo dài thời gian lỗ lã đến 20 năm liên tiếp. Đến năm 2014, Coca Cola Việt Nam mới bắt đầu đóng thuế khiêm tốn.

Ngoài Coca Cola, rất nhiều tên tuổi FDI lớn liên tục báo lỗ nhưng vẫn mở rộng quy mô và doanh thu đều đặn tăng như Pepsi Việt Nam (gần 20 năm báo lỗ), Adidas AG... Metro Việt Nam sau 12 năm hoạt động tại Việt Nam đã lỗ 1.657 tỷ đồng cho đến khi chuyển nhượng lại cho nhà đầu tư Thái Lan và đổi sang tên MM Mega Market. Hay như Keangnam Vina, một công ty bất động sản 100% vốn của Hàn Quốc vào Việt Nam tháng 7.2007 nhưng 5 năm sau đó liên tục báo lỗ và không nộp đồng thuế nào. Doanh nghiệp này sau đó đã thừa nhận hành vi chuyển giá và điều chỉnh lại lợi nhuận, thuế khi bị thanh tra.

Phản ứng chính sách phải nhanh hơn nữa

Theo Bộ Tài chính, có đến 52% doanh nghiệp FDI báo lỗ nhưng vẫn mở rộng hoạt động đầu tư với tốc độ cao. 140 doanh nghiệp FDI có vốn vay lên gấp 4 lần vốn chủ sở hữu, trong khi đó chi cổ tức của các doanh nghiệp FDI rất lớn, khoảng 10 tỷ USD. Rõ ràng, tình trạng chuyển giá đang ngày càng phức tạp mà Nghị quyết 50 được đánh giá như “thượng phương bảo kiếm” trong tình hình quản lý đầu tư FDI hiện nay.

TS Huỳnh Phước Nghĩa, Phó Trưởng Khoa Kinh doanh quốc tế - Marketing (Trường ĐH Kinh tế TP. HCM) nhận định, hiện tượng thua lỗ liên tục hay các chiêu trò đầu tư “núp bóng” là nhằm che giấu bớt nguồn gốc vốn đầu tư hoặc tận dụng các chính sách ưu đãi về thuế của các doanh nghiệp FDI. Ngoài ra, các tập đoàn nước ngoài còn có chiêu liên doanh, liên kết nhưng dần dần thôn tính luôn các thương hiệu trong nước để chiếm thị trường.

Để hạn chế và không lặp lại những vấn đề đó, chiến lược thu hút vốn FDI trong giai đoạn mới phải bắt đầu từ việc đưa ra các quy định, tiêu chuẩn chung mà bất kỳ tỉnh, thành nào cũng không được bỏ qua khi cấp phép dự án đầu tư nước ngoài.

“VN không nên tiếp tục lựa chọn chính sách chỉ dựa vào lợi thế là chi phí rẻ, ưu đãi về thuế, phí để thu hút vốn FDI. Nếu tiếp tục thì sẽ quay trở lại như giai đoạn trước đây và tạo ra các dự án thâm dụng lao động nhưng không làm tăng được năng suất, công nghệ kém, gây tác động môi trường. Nếu không quyết liệt thay đổi thì tiền có thể thu được từ hoạt động các dự án FDI có khi không đủ để tái tạo lao động, tái tạo môi trường”, TS Huỳnh Phước Nghĩa nói.

Đánh giá cao Nghị quyết 50, GS Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp FDI, cho rằng sau nghị quyết này, phải thay đổi nhanh chóng về thể chế kinh tế, các khâu về quản lý Nhà nước. Nhắc lại vấn đề chuyển giá của Coca Cola từng được Bộ Chính trị đưa ra cảnh báo cách đây 14 năm, GS Nguyễn Mại nói, đến bây giờ vẫn chưa có luật nào về chống chuyển giá là quá chậm. “Phản ứng chính sách của chúng ta quá chậm, nếu để thời gian trôi đi thì dù có bao nghị quyết cũng không có hiệu quả. Vấn đề bây giờ là thời điểm phải thay đổi”, GS Nguyễn Mại nêu quan điểm.

(Theo Báo Nhà đầu tư - Ngày 26/8/2019)